نقش باورهای دینی در علاقه به تحصیل دانش و موفقیت تحصیلی چیست؟

با سلام، احترام و تشکر از مراجعه شما به سایت راسخون
 

ارزش علم در اسلام:

اهمیت و عظمت مقام علم، در حدی است که خداوند در قرآن به پیامبرش دستور می دهد: «قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لایعلمون...؛ [ای پیامبر!] بگو: آیا کسی که عالم است با کسی که نمی داند برابر است».(زمر، آیه 9)
 

از نظر اسلام علم‌آموزی و تعلیم نه‌ تنها امری پسندیده است، بلکه از واجبات این دین به شمار می‌رود و آیات و روایات زیادی بر آن دلالت دارند. از جمله اینکه پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) در مقام ارزش گذاری به علم می فرمایند: «طلب علم فریضه علی کل مسلم الا ان الله یحب بغاه علم؛ دانش آموختن بر هر مسلمانی واجب است همانا خدا، طلب کنندگان دانش را دوست دارد».(اصول کافی، ج 1، ص 35)
 

نبی مکرّم اسلام (صلّی الله علیه و آله) به مسلمین توصیه می‌نمودند به دنبال دانش بروید و در فراگیری دانش هیچ‌گونه محدودیت زمانی و مکانی نداشته، از ابتدای کودکی تا آخر عمر در پی آموختن باشید؛ «اُطلبوا العلم من المهد الی اللّحد» و حتی اگر تنها راه دستیابی به علم و دانش سفر به دوردست‌ترین نقاط جهان هم‌چون چین باشد که در آن زمان مسافرت به آنجا به ‌آسانی ممکن نبود، از هیچ کوششی دریغ ننمایید. «اطلبوا العلم و لو بالصّین».(بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۷۷)

 

طلب علم آنچنان مهم است که در دین اسلام طلب آن از طلب مال واجب‌تر و ارزش آن از عبادت بالاتر شمرده‌شده است، در بیانات گهربار امیر‌المؤمنین (علیه‌ السلام) می‌خوانیم: «ایها الناس اعلمُوا انّ کمال الدّین طلبُ العلم و العمل به الا و انّ طلبَ العلم اوجبُ علیکم من طلب المال؛ ‌ای مردم کمال دین در جستجوی دانش و عمل به آن است و آگاه باشید که تحصیل علم از طلب مال واجب‌تر است.»(تحف العقول، ج 1، ص 199)
 

عوامل موفقیت تحصیلی:

تحقیقات عمومی نشان می‌دهد که موفقیت تحصیلی به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله سطح رفاه اقتصادی، دسترسی به امکانات آموزشی، انگیزه فردی و حمایت خانوادگی. به طور کلی، آمارها نشان می‌دهد که بین مذهبی‌ها و غیرمذهبی‌ها در سطح عمومی تحصیلات تفاوت چندانی وجود ندارد، اما ممکن است در رشته‌ها و گرایش‌های خاص، تفاوت‌هایی مشاهده شود.
 

برخی از مطالعات نشان می‌دهند که افراد مذهبی ممکن است به دلایل اجتماعی و فرهنگی بیشتر به تحصیلات عالی تمایل داشته باشند. اما این به معنای این نیست که غیرمذهبی‌ها به اندازه مذهبی‌ها توانمند نیستند.
 

انگیزه و ارزش‌ها:

در بسیاری از جوامع مذهبی از جمله ایران، تحصیل و علم به عنوان یک ارزش تلقی می‌شود. این ممکن است به افراد کمک کند تا بیش‌تر به تحصیل خود اهمیت دهند و تلاش کنند تا در زندگی موفق‌تر باشند. از طرف دیگر، برخی غیرمذهبی‌ها نیز ممکن است به علم و دانش به عنوان یک اولویت بالا نگاه کنند و بنابراین نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد که یک گروه بهتر از دیگری است.
 

تأثیر مذهب بر تحصیلات:

تحقیقات مختلفی در زمینه تأثیر مذهب بر تحصیلات انجام شده است. به عنوان مثال:

تحقیقاتی که به رابطه بین مذهب و تحصیل پرداخته‌اند، نشان می‌دهند که در برخی جوامع مذهبی (شامل جامعه ایران)، افرادی که خود را مذهبی‌تر تعریف می‌کنند عموماً از انگیزه بیشتری برای تحصیل برخوردارند.
 

یک مطالعه در زمینه تأثیر خانواده بر تحصیلات، نشان داد که خانواده‌های مذهبی معمولاً نگرش مثبتی نسبت به تحصیلات دارند و از فرزندان خود حمایت بیشتری در این زمینه می‌کنند.

 

تأثیر شادکامی و دین باوری در بهبود عملکرد تحصیلی:

امروزه برخلاف چندین دهه قبل که آدمی را موجودی سه بعدی متشکل از زیست، روان و اجتماع می دانستند؛ بعد چهارمی هم بدان افزوده اند و آن بعد معنوی است. دین و مذهب در زندگی تمامی افراد جامعه به خصوص دانش آموزان و دانشجویان تاثیرگذار است. بسیاری از تحقیقات نشان می دهد که شادکامی و دین باوری باعث بهبود عملکرد تحصیلی می شوند.
 

نمونه‌های تحقیق:

نمونه تحقیق اول:

توجه شما را به نتایج تحقیقی که توسط جمعی از نویسندگان با عنوان «بررسی رابطه باورهای مذهبی و شادکامی با موفقیت تحصیلی در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز» صورت گرفته جلب می‌نمایم.
 

بسیاری از تحقیقات نشان می دهد که شادکامی و دین باوری باعث بهبود عملکرد تحصیلی می شوند. این تحقیق به روش اپیدمیولوژیک تحلیلی در سال 1392 در بین 200 دانشجوی پزشکی ورودی سال های 1386 تا مهرماه 1391 دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز انجام شده است.

 

در این مطالعه از 2 پرسشنامه جهت‌گیری مذهبی و شادکامی آکسفورد و میانگین معدل دو نیم سال گذشته دانشجویان استفاده شده و اطلاعات حاصل از آنها با نرم افزار SPSS آنالیز شده و برای ارتباط سنجی بین متغیرها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردیده است.

 

یافته‌ها نشان داد که روی آوردن به مذهب و موفقیت تحصیلی در دخترها بیشتر از پسرها است. بین شادکامی و باورهای مذهبی در مردان و زنان و بین موفقیت تحصیلی و باورهای مذهبی در زنان ارتباط مثبت معناداری دیده شد.

 

با توجه به یافته‌های فوق می‌توان با تقویت باورهای مذهبی دانشجویان پزشکی به ویژه خانم‌ها به پیشرفت تحصیلی آنها کمک کرد و با روی آوردن بیشتر دانشجویان به مذهب از آنان افرادی شادتر ساخت. (پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی)

 

نمونه تحقیق دوم:

جمعی از محققین در کتاب «نقش باورهای دینی در پیشرفت تحصیلی» (ناشر: خورشید باران) با هدف تعیین رابطه بین عمل به باورهای دینی با اضطراب و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به تحقیق در این رابطه پرداخته‌اند.
 

نویسندگان در این تحقیق، با طرح این پرسش که چه رابطه‌ای بین عمل به باورهای دینی با اضطراب و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان وجود دارد به تحلیل و تبیین این موضوع پرداخته و پژوهشی را آغاز نموده‌اند که در آن جامعه آماری مشتمل بر دانش آموزان دختر و پسر مدارس دولتی و غیردولتی دوره متوسطه منطقه چهار تهران است.
 

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که بین عمل به باورهای دینی و اضطراب دانش آموزان رابطه معکوس وجود دارد. یعنی افزایش میزان پایبندی و عمل به باورهای دینی، سبب کاهش چشمگیر اضطراب در دانش آموزان و ارتقای تحصیلی آنان می‌شود.
 

نمونه تحقیق سوم:

در تحقیق دیگری که جمعی از محققین با عنوان «رابطه نگرش مذهبی و انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان به واسطه نقش خودکارآمدی» انجام داده‌اند، موارد ذیل قابل ذکر است:
 

هدف تحقیق: این پژوهش با هدف بررسی اثر نگرش مذهبی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی با نقش واسطه‌ای خودکارآمدی انجام یافته است.

 

روش تحقیق: روش پژوهش، همبستگی است. در این پژوهش، نمونه ای 201 نفره از دانشجویان دانشگاه الزهرا (سلام الله علیها) با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. سپس از آزمودنی‌ها خواسته شد مقیاس‌های استاندارد شده نگرش سنج مذهبی خدایاری فرد، خودکارآمدی شرر و انگیزش پیشرفت هرمنس را تکمیل کنند.
 

یافته‌های تحقیق: یافته های حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که مدل مورد نظر، برازش مناسبی دارد و اثر نگرش مذهبی بر خودکارآمدی و خودکارآمدی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی معنادار است. همچنین اثر نگرش مذهبی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی از طریق خودکارآمدی معنادار می باشد.

 

نتیجه گیری تحقیق: نتایج نشان داد که خودکارآمدی، یک میانجی مناسب در بین نگرش مذهبی و انگیزش پیشرفت تحصیلی است؛ یعنی هر میزان که خودکارآمدی در اثر باورهای مذهبی افزایش یابد، انگیزش هم افزایش می یابد.
 

نتیجه‌گیری:

به طور کلی، می‌توان گفت که در ایران، مذهب تأثیر قابل توجهی بر تحصیلات و نگرش به علم و دانش دارد؛ اما نمی‌توان به سادگی ادعا کرد که مذهبی‌ها به طور قطعی از غیرمذهبی‌ها در تحصیلات بهترند.
 

شکست‌ها و موفقیت‌ها در تحصیل معمولاً به عوامل متعددی بستگی دارند که شامل مذهب، فرهنگ خانواده، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و دسترسی به منابع آموزشی هستند.
 

بسیاری از تحقیقات نشان می دهد که شادکامی و دین باوری باعث بهبود عملکرد تحصیلی می شوند.
 

در بررسی نتایج نمونه تحقیق اول بیان شد که تقویت باورهای مذهبی دانشجویان، به پیشرفت تحصیلی آنها کمک کرده و با روی آوردن بیشتر دانشجویان به مذهب از آنان افرادی شادتر می‌سازد.
 

در بررسی نتایج نمونه تحقیق اول بیان شد که بین عمل به باورهای دینی و اضطراب دانش آموزان رابطه معکوس وجود دارد. یعنی افزایش میزان پایبندی و عمل به باورهای دینی، سبب کاهش چشمگیر اضطراب در دانش آموزان و ارتقای تحصیلی آنان می‌شود.
 

در بررسی نتایج نمونه تحقیق سوم بیان شد که نتایج تحقیقات علمی نشان می‌دهد که خودکارآمدی، یک میانجی مناسب در بین نگرش مذهبی و انگیزش پیشرفت تحصیلی است؛ یعنی هر میزان که خودکارآمدی در اثر باورهای مذهبی افزایش یابد، انگیزش هم افزایش می یابد.

 

براساس یافته‌های تحقیقاتی که ذکر شد، می‌توان نتیجه گرفت دینداری و پایبندی به ارزش‌های اسلامی می‌تواند به رشد هوش معنوی افراد کمک کرده و آن را تسهیل کند و در نهایت منجر به انگیزه بیشتر برای کسب دانش و موفقیت تحصیلی گردد.